Utrecht is altijd een stad geweest die veel schrijvers voortbracht en waar vele belangrijke drukkers en uitgevers gevestigd waren. De Universiteitsbibliotheek is met meer dan twee miljoen boeken de grootste van Nederland. Het is dan ook niet vreemd dat ook de ramsj-boekhandels en antiquariaten goed vertegenwoordigd waren in Utrecht. Eind jaren ´80 waren er alleen al in het centrum van Utrecht een twintigtal antiquariaten. De bekendste was uiteraard De Slegte op de Oudegracht, dat op de begane grond ramsj verkocht, maar op de eerste en tweede verdieping een uitgebreid antiquariaat had. Andere bekende antiquariaten waren Aleph, Anna, Bestebreurtje, Beijers, Hinderickx en Winderickx, Hofman (Hokabo), Israels, Lapoutre en H.W. Meijer. Dit veranderde in het begin van de jaren ´90. Sommige antiquariaten verhuisden naar de nieuw opgerichte boekenstad Bredevoort, terwijl anderen zich aansloten bij Antiqbook, een internetplatform voor tweedehands boeken.

Het was een apart wereldje. Antiquariaat Welmers bestond bijvoorbeeld uit een winkel op de hoek dat grensde aan het woongedeelte. Aan de andere kant van de woonkamer bevond zich een ruimte die ook vol stond met boeken. Klanten wandelden daarom door de woonkamer van het ene deel naar het andere deel van de winkel, waar zij vaak een kopje koffie kregen aangeboden. Zelf kwam ik graag bij Lapoutre in de Schoutenstraat. Een donkere winkel met in het midden een tafel en stapels boeken zowel op als onder de tafel. Langs alle wanden stonden kasten met boeken en bovenop de kasten stonden dubbele stapels boeken tot aan het plafond. Het rook er naar oud papier en naar thee. Zodra je ogen aan het (gebrek aan) licht gewend waren, ontdekte je de eigenaar, Frans La Poutre, achterin de zaak, zittende achter zijn bureau met naast zich een pot koffie of een pot sterke thee. Ondanks de ogenschijnlijke chaos in de winkel, wist ´Lapje´ precies wat hij in huis had en waar het stond.

 

H.W. Meijer Sr

H.W. Meijer Senior bij zijn kraam op de Neude in 1903, met aan de linkerkant het huidige gebouw van ABN-AMRO en uiterst rechts Kintgenshaven.

 

Een soortgelijke winkel was antiquariaat H.W. Meijer in de Korte Jansstraat en over die boekwinkel gaat dit artikel. Hendrik Willem Meijer had enkele jaren ervaring in het taxeren en verkopen van boeken opgedaan bij zijn vader, die sinds 1897 in Utrecht boeken verkocht vanuit een kraam op zijn vaste stek op de Neude. Op 1 februari 1913 opende de toen 24-jarige H.W. Meijer Junior zijn eigen boekwinkel op het adres Korte Jansstraat nummer 2. Van deze straat lag het zuidelijke deel voorheen in Wijk F en het noordelijke deel in Wijk G. Korte Jansstraat 2 was voor de Franse Tijd bekend als Wijk F nummer 59. In het pand was voorheen H.A. Bos, een grossier in koeken, gevestigd. Het was een kleine winkel van 4,5 bij 6,5 meter, maar wel bestaande uit drie verdiepingen, een kelder en een zolder.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Meijer gemobiliseerd, maar daarna zette hij het bedrijf voort, waarbij hij zich specialiseerde in de in- en verkoop van schoolboeken. Waarschijnlijk woonde Meijer de eerste jaren boven de winkel, maar al vrij snel verhuisde hij naar de bovenste twee verdiepingen en uiteindelijk liet hij in 1931 het woonhuis verbouwen en breidde hij zijn winkel uit over alle verdiepingen. Het ging kennelijk goed met de boekwinkel, want vanaf 1923 had Meijer een hulp in dienst, de toen 14-jarige Albertus Barbarus Kelder. Kelder stond bekend als ´De Fluiter´, vanwege zijn valse gefluit dat door de hele winkel te horen was.

Hendrik Willem Meijer Junior overleed in 1943. Kelder was op dat moment in Duitsland te werk gesteld en keerde pas na de oorlog terug. De boekwinkel werd in 1946 overgenomen door Felix Louis Driessen. Driessen was een telg uit een roemruchte ondernemersfamilie. Zijn overgrootvader en zijn opa waren eigenaar geweest van de Leidsche Katoenmaatschappij, ooit de grootste fabriek in Leiden met meer dan duizend werknemers. Als oudste zoon van de oudste zoon van zijn opa was Felix Driessen eigenlijk voorbestemd om ook tot het bedrijf toe te treden, maar het faillissement van de Leidsche Katoenmaatschappij in 1936 gooide roet in het eten. Driessen kocht de boekwinkel van H.W. Meijer en wijzigde de spelling van de naam van de winkel in H.W. Meyer. Felix Driessen liet in 1960 de voorgevel van het pand restaureren. In 1967 zou het pand de status van Rijksmonument krijgen. Albertus Kelder bleef tot aan zijn pensioen in 1974 in dienst van de nieuwe eigenaar.

 

HW Meyer

 

De winkel kwam in de loop der jaren steeds voller te liggen. Overal stonden stapels met boeken metershoog opgetast en zelfs de meubels op de verdiepingen verdwenen er onder. Ook de uitgesleten treden van de smalle trappen naar de verdiepingen stonden vol met stapels boeken en kraakten vervaarlijk als ze werden betreden. Schoonmaken was niet meer mogelijk. Felix Driessen zat, net als Frans La Poutre, altijd achter een bureautje achter in de donkere en stoffige boekwinkel, naast de trap naar de bovenliggende verdiepingen. Hij is door meerdere mensen beschreven als een stugge man die langdurig kon steggelen om een stuiver, niet zozeer om die stuiver maar vooral om de sport van het pingelen.

Albertus Kelder werd na zijn pensioen in 1974 opgevolgd door Niek Waterbolk, die voorheen drie jaar werkzaam was geweest bij antiquariaat Beijers. Niels Bokhove meldt dat Waterbolk zijn lunchpauzes bij Beijers gebruikte om bij De Slegte op zoek te gaan naar koopjes, die hij vervolgens doorverkocht aan Driessen. Na de aanstelling van Niek Waterbolk werd met zijn hulp de veel te volle winkel van Driessen opgeschoond en omgebouwd tot een algemeen antiquariaat. De schoolboeken gingen uit het assortiment. Twee jaar later zou Niek Waterbolk, die eigenlijk van plan was geweest om antiquariaat Meyer op termijn over te nemen, zijn eigen antiquariaat openen in de Schoutenstraat. Zijn bedrijf bestaat nog steeds, maar heeft zich inmiddels vooral gericht op de handel in kunst.

Felix Louis Driessen overleed in 1999. Hierdoor kwamen het pand en de winkel in handen van zijn kinderen, Virginie en Pierre. Virginie Adele Driessen wilde de winkel van haar vader graag voortzetten. Virginie had een dichtbundeltje geschreven dat in 1993 onder de titel ´Details´ was uitgegeven in de Innocenti-reeks, een particulier initiatief tot publicatie van onbekende schrijvers en dichters. Zij was daarnaast lid van Stichting Zijschrift, een schrijfgroep van zeven vrouwen die zich in 1997, na een cursus ´Creatief schrijven´ van het Instituut voor Taalexpressie, hadden verenigd met het doel één keer in de twee weken samen te komen om gedichten te schrijven. Ook schreven zij luchthartige gedichtjes en oneliners, die op ansichtkaarten en t-shirts werden gedrukt.

Virginie Driessen begon voortvarend. In het handelsregister heette de winkel voortaan: ´Oude boekhandel, voorheen H.W. Meyer Jr´. De winkel bleef een algemeen antiquariaat, maar ging zich specialiseren in kinder- en jeugdboeken en in herdrukken van bijzondere kaarten. Het werd bovendien het belangrijkste verkooppunt van de kaarten en t-shirts van Stichting Zijschrift. Gedurende een korte periode was de boekwinkel onder leiding van Virginie Driessen op vrijdag en zaterdag geopend. Een jaar na de dood van Felix Driessen overleed ook zijn vrouw, de moeder van Virginie. Mogelijk heeft Virginie daar een klap van gekregen. In elk geval bleef de winkel opeens dicht.

 

H.W. Meyer

 

Inmiddels zijn we achttien jaar verder en is de winkel nog steeds gesloten. De boeken in de etalage zijn vergeeld, boekomslagen zijn krom getrokken en kaarten zijn naar beneden gevallen. Verder lijkt het of Virginie het liefst alles laat blijven zoals het altijd is geweest, misschien wel als een nagedachtenis aan haar vader.

In 2014 zei Virginie Driessen tegen Dick Franssen van de Binnenstadskrant dat ze verwikkeld was in procedures tegen de gemeente Utrecht. Navraag leerde echter dat daar bij de gemeente niets over bekend was. Virginie zei ook: ´De winkel is al heel lang in handen van de familie, en we blijven er voor vechten. Achter de schermen gebeurt veel. Ik verpats het niet. Ik wil het weer mooi maken!´ Het lijken vooral woorden te zijn, want twee jaar eerder, in augustus 2012, blijkt Virginie de boekhandel al wegens bedrijfsbeëindiging te hebben uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel.

 

Voor de beschrijving van de geschiedenis van antiquariaat H.W. Meyer heb ik gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

  • De Utrechtse Boekhouder, Niels Bokhove 2016 – Bijenkorf van oude boeken
  • Voortschrijdende inzichten 2012 – Tekenen van verval
  • De Boekenwereld, jaargang 3 1986/1987 – De antiquariaten in Utrecht
  • Nieuws030, Ton van den Berg 2014 – Er zit leven in krot Korte Jansstraat
  • Binnenstadskrant Utrecht, Gwyon Hoogenraad 2008 – De dichte boekwinkel
  • Binnenstadskrant Utrecht, Dick Franssen 2014 – Oude boekhandel in diepe slaap
  • Cargocollective – De verlaten winkel
  • René van Maarsseveen – Boekwinkel verleden in Utrecht
  • Documentatie.org – Informatie over het pand

 

©Bert van Zantwijk

Overname van (delen van) dit artikel is uitsluitend toegestaan onder vermelding van de naam van de auteur en/of een link naar dit artikel.