Groen is ’t Gras

‘Groen is ’t gras’ is een kringspel. De kinderen lopen hand-in-hand in een kring rond. Eén kind bevindt zich aan de buitenkant van de kring en loopt in tegengestelde richting. de groep zingt:

Groen is ’t gras, groen is ’t gras

Onder mijne voeten

‘k Heb verloren mijn beste vrind

‘k Zal hem zoeken moeten

Hé daar, plaats gemaakt voor de jongedame

En de koekoek op het dak

zingt een lied op zijn gemak

O mijn lieve Augustijn

Deze dame zal het zijn.

Bij ‘Hé daar, plaats gemaakt voor de jongedame’ staat de kring stil. Het kind doorbreekt de kring, steekt over en gaat er aan de andere kant weer uit. Op de tekst ‘Deze dame zal het zijn’ tikt het kind op elke lettergreep een kind aan. Het laatste (zevende) kind verlaat nu de kring en sluit zich aan bij het kind buiten de kring. Het spel start dan opnieuw, maar nu met twee kinderen die buiten de kring. Bij elke herhaling wordt de slinger groter en de kring kleiner. Het spel is afgelopen als alle kinderen zijn aangetikt.

Op internet circuleert de verklaring dat het lied zou gaan over een begrafenisceremonie. Een meisje staat met gebogen hoofd bij het graf (groen is ’t gras onder mijne voeten) van haar vriend Augustijn (‘k heb verloren mijn beste vrind / o, mijn lieve Augustijn). Bij een begrafenis wordt er van aanwezigen verwacht dat ze de nabestaanden voorrang geven (hé daar, plaats gemaakt voor de jongedame). Vervolgens wordt benadrukt dat het leven gewoon verder gaat (en de koekoek op het dak zingt een lied op zijn gemak). De laatste regel (deze dame zal het zijn) blijft bij deze uitleg onverklaard. Er circuleert een tweede verklaring waarin Augustijn een homoseksuele jongeman is die zijn vriend moet begraven en vervolgens gedwongen wordt om met een meisje te trouwen, maar die verklaring is volledig ongeloofwaardig.

Bij beide verklaringen wordt uitgegaan van de nu gangbare tekst. Bovendien is duidelijk dat de personen die met deze verklaringen zijn gekomen de betekenis van een aantal vroegere uitdrukkingen niet kennen. Laten we eerst eens naar de oorspronkelijke tekst kijken:

Groen is ’t gras, groen is ’t gras

Onder mijne voeten

‘k Heb verloren mijn beste vrind

Waar moet ik het zoeken

Hé daar, plaats gemaakt voor de jongedame

Zit de koekoek op het dak

zing een liedje van gemak

O mijn lieve Augustijn

Deze dame zal het zijn.

In de vierde regel luidde de oorspronkelijke tekst ‘waar moet ik het zoeken’ in plaats van ‘ik zal hem zoeken moeten’. ‘En de koekoek op het dak zingt een lied op zijn gemak’ was oorspronkelijk ‘Zit de koekoek op het dak, zing een liedje van gemak’.

Uit de zin ‘Ik Heb verloren mijn beste vrind’ werd geconcludeerd dat het liedje over een begrafenis gaat. De beste vriend van een meisje is echter haar maagdelijkheid. Dichter Jacob Cats schreef hierover in de 17e eeuw  al:

Ach! maegdom, teer gewas, dat ons so ligt ontglijt

Met soecken raeckt ‘et wech, met finden is ‘et quijt

Een meisje is in het liedje dus haar maagdelijkheid kwijt geraakt. En dat niet alleen, want als het gras onder je voeten groen is, ben je zwanger. Dat is een probleem omdat de koekoek op het dak zit. Zoals bekend legt de koekoek zijn eieren in het nest van een andere vogel, maar koekoek is ook een benaming voor de duivel. Men sprak vroeger over de koekoek die op het dak zat, als sprake was van een relatie tussen een katholiek en een protestant (twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen) of, zoals in dit liedje, indien een meisje zwanger was zonder dat bekend was wie de vader was of indien de vader een getrouwde man was. Het meisje in het liedje weet niet meer waar ze het zoeken moet, ze is in paniek. Dan wordt een liedje van gemak gezongen, er wordt voor een passende oplossing gezorgd. Augustijn biedt aan met haar te trouwen.

Het liedje speelt zich af in een tijd waarin de zeden zeer los waren. Jongelui kregen gelegenheid om met elkaar te vrijen, omdat een meisje moest aantonen vruchtbaar te zijn. Dat was belangrijk, omdat er nog geen sociale voorzieningen waren en nageslacht noodzakelijk was voor de tijd dat je zelf niet meer in staat zou zijn om te werken. Als een meisje zwanger raakte, zorgde de dorpsgemeenschap ervoor dat de jongen met het meisje trouwde. Dit behoorde tot de nabuurplicht van de gemeenschap. Als niet duidelijk was wie de vader van het kind was, omdat het meisje met meerdere mannen seks had gehad, werd gezocht naar een passende oplossing. Augustijn, een man met een zeer katholieke naam, is waarschijnlijk een weduwnaar zonder kinderen. Een huwelijk tussen het zwangere meisje en de kinderloze man, was voor beiden een goede oplossing: haar eer was gered en hij had nageslacht.

 

 

©Bert van Zantwijk

Overname van (delen van) dit artikel is uitsluitend toegestaan onder vermelding van de naam van de auteur en/of een link naar dit artikel.